En 1936, co estalido da Guerra Civil, estivo preso
e foi inhabilitado para exercer na educación pública.
Tras a súa xubilación, trasladouse a Ribadeo e
aquí residiu ata o seu falecemento en 1997.
Desde 1994, a escola pública desta vila leva o seu
nome.
A lingua das bolboretas é un relato incluído na
obra de Manolo Rivas ¿Que me queres amor? e foi levado ao cine por José Luis
Cuerda en 1999. O seu protagonista, Don Gregorio, está claramente inspirado en
Gregorio Sanz.
No libro das festas patronais de 2005, Suso
Fernández Acevedo escribiu un artigo no que explica as similitudes entre
Gregorio Sanz e Don Gregorio:
Dentro
duns meses cumpriranse dez anos da publicación de ¿Que me queres, amor? de
Manolo Rivas. Era novembro de 1995 cando o xurado do VII premio Torrente
Ballester de narrativa acordaba concederlle o galardón a esta obra composta por
dezaseis relatos. De todos eles acabou tendo especial sona o titulado “A lingua
das bolboretas”, sobre todo despois de que fose levado ó cine, baixo a
dirección de José Luís Cuerda. O que probablemente non se coñeza tanto é o
vincallo que ata a capacidade creativa de M. Rivas coa historia local
ribadense. Ese lazo de unión ten nome propio: Don Gregorio.
Don
Gregorio é o nome do mestre protagonista do relato. É un mestre querido polos
seus alumnos, entregado ó seu traballo, innovador na metodoloxía,... e
republicano. Este posicionamento ideolóxico volveuse fatal para el no verán do
36, xa que por ese motivo sufriu a represión franquista.
Aínda
que esta historia se podería relacionar con moitos outros nomes, a estas
alturas xa é evidente a especial coincidencia coas vivencias de Don Gregorio
Sanz, a quen Ribadeo honrou acertadamente ó darlle o seu nome ó colexio
público. Daqueles tempos difíciles deixou constancia Don Gregorio Sanz no seu
libro Uno de tantos. Cinco años a la sombra. No prólogo desta obra
atopamos, en palabras de Víctor Moro, sensacións de aprecio dos alumnos polo
mestre similares ás que transmite Pardal no relato:
“Todos los días nos sorprendía con renovadas
ilusiones. No transcurría jornada en que nuestras mentes no se abrieran a un
nuevo conocimiento”
“Nos asomamos en clases inolvidables en contacto con
la naturaleza a nuestros valles y montañas. Estudiamos los árboles y las flores
y desde entonces las amamos...”
Isto recórdanos as palabras de
Pardal cando di:
“O mestre agardaba que lle enviasen un microscopio
os da Instrucción pública. Tanto nos falaba de como se agrandaban as cousas
miúdas e invisibles por aquel aparato que os nenos chegabamos a velas de
verdade, como se as súas verbas entusiastas tiveran os efectos de poderosas
lentes”.
“Todo o que tocaba era un conto engaiolante. ...
Todo enfiaba, todo tiña sentido. A herba, a ovella, a la, ...”.
Tamén atopamos semellanzas no final do
relato, que remata cun camión ateigado de presos camiño do cárcere mentres a
xente os insulta chamándolles “traidores, criminais e roxos”. Ata Pardal, o
neno que aprendera a amar a escola e a vida grazas ó labor do mestre, arrinca
das súas entrañas os seus particulares insultos: “¡Sapo!, ¡Tilonorrinco!,
¡Iris!”. De xeito similar, Don Gregorio Sanz conta nas súas memorias como, xa
preso en Mondoñedo, oían berros de “¡Canallas!, ¡Asesinos!, ¡Moscovitas!”,
berros que se repetiron en Lugo: “¡Asesinos!, ¡Traidores!, ¡Vendidos a Rusia!,
¡Herejes!”. Tamén di que eran visitados polos nenos dos Maristas, que se
achegaban ata as reixas para ver como eran “los hombres malos”.
Edicións
do Castro publicou a obra de D. Gregorio Sanz en 1986; Galaxia editou a de
Rivas a finais do 95. Eu linas con moi pouca diferenza de tempo e axiña notei o
sabor que as unía, non disimulado por Rivas, como demostra o feito de manter o
mesmo nome do protagonista. Uns anos despois, Rosa Cal daba conta desta
relación nunha reseña en A Nosa Terra. Agora eu deixo constancia do
mesmo, concretando un pouquiño máis, pero sen cansar, que é tempo de festa.
 |
| Gregorio Sanz e Don Gregorio, interpretado por Fernando Fernán Gómez |
